Wie het die eerste noodlottige tamatie gegooi wat die La Tomatina-revolusie begin het? Die werklikheid is dat niemand regtig weet nie. Miskien was dit ’n teenFranco-rebellie, of ’n karnaval wat handuit geruk het. Volgens die gewildste weergawe van die storie het die plaaslike inwoners gedurende die 1945 fees van Los Gigantes (’n reuse papiermaché- poppeparade) vir ’n verhoog gesoek om ’n relletjie te begin wat ’n bietjie aandag sou trek. Hulle het op ’n groentekarretjie daar naby afgekom en begin om ryp tamaties rond te gooi. Onskuldige toeskouers het betrokke geraak totdat die toneel in ’n massiewe skermutseling van vlieënde vrugte ontaard het. Die aanhitsers moes die tamatieverkopers vergoed, maar dit het nie die terugkeer van meer tamatiegevegte gestuit nie – en die geboorte van ’n nuwe tradisie het ontstaan.

Die outoriteite het bandelose eskalasie gevrees en dus ’n reeks verbiedinge in die 1950's ingestel, dit verslap en weer ingestel. In 1951 is plaaslike inwoners wat dié wet verontagsaam het, in hegtenis geneem totdat publieke beswaar vir hulle ontslag gevra het. Die beroemdste astrante optrede teen die tamatieverbod het in 1957 plaasgevind toe voorstanders ’n kamstige tamatiebegrafnis volledig met kis en prosessie gehou het. Ná 1957 het die plaaslike regering besluit om die handoek in te gooi, ’n paar reëls opgestel en dié verspotte tradisie aanvaar.

Alhoewel tamaties die middelpunt van die bedrywighede is, lei ’n week se feesvieringe tot die finale hoogtepunt. Dis ’n viering van die Buñolse beskermheiliges, die Maagd Maria en St. Louis Bertrand, met straatparades, musiek en vuurwerke volgens vreugdevolle Spaanse tradisie. Om jou kragte op te bou vir die relletjie op hande word ’n epiese paella die aand voor die geveg voorgesit, wat die ikoniese Valenciagereg van rys, seekos, saffraan en olyfolie tentoonstel.

Vandag het dié bevryde fees ’n mate van ordelikheid. Organiseerders het so ver gegaan dat hulle ’n spesiale oneetbare variëteit van tamaties net vir die jaarlikse gebeurtenis verbou. Feestelikhede begin ongeveer 10 vm. wanneer deelnemers resies hardloop om ’n ham wat bo-op ’n vetterige paal vasgemaak is te gryp. Bystanders spuit die hardlopers met water terwyl hulle in die strate sing en dans. As die kerkklok eenuur die middag slaan, ry trokke vol tamaties die dorp binne, terwyl die dreunsang van "To-ma-te, to-ma-te!" ’n crescendo bereik.

Dan, met die vuur van ’n waterkanon, skop die hoofgebeurtenis af. Dis die groenlig vir papdruk en werp van tamaties in algehele voluit gevegte teen mede deelnemers. Langafstand tamatiegooiers, tromp-op sluipmoordenaars en medium afstand haakskote. Wat ookal jou tegniek, teen die tyd dat dit verby is sal jy heeltemal anders lyk (en voel). Omtrent ’n uur later word die tamatiedeurweektes gelos om in ’n see van sopperige straatsalsa te speel met min oor wat na tamatie lyk. ’n Tweede kanonskoot dui die einde van die geveg aan.